Географиялық есептер шығару жолдары

16.02.2018

Географиялық есептер шығару жолдары

1. Жер шары шеңберінің 10 доғасының қанша километр екенін анықтаңыз?

Жауабы:  40000 :3600  =  111км.

2. Африканың батыс жағалауынан шығыс жағалауына дейінгі экватор бойынша градустық қашықтығы қанша?

Жауабы:  111км  × 340 =  3774км.

3. 700 батыс бойлық бойынша Оңтүстік Американың солтүстігінен оңтүстігіне дейінгі қашықтығы қанша?

Жауабы:  111км  × 650 =  7215км.

4. Мысалы ,100 метрде 200 қадам болды делік. Демек әрбір қадамның ұзындығы қанша болғаны?

Жауабы:  100 м  : 200 =  0,5 м.

5. Егер қашықтық 700метр болып, ал қағаздың көлемі бір ғана парақ болса, ол қашықтықты қағазға қалай түсіру

керек?

Жауабы:  мұндай жағдайда қашықтық  кішерейтілген түрде бейнеленеді. Қағаздағы

1см 100 м орнына алынады. Бұл жағдайда сызбадағы қашықтық 7 см-ге тең болады.

6. Егер ұзындығы 9 метр , ені 6 метр, биіктігі 4 метр десек, сынып бөлмесіндегі ауаның салмағы қанша болатынын

есептеп шығарыңыз?

Жауабы:   9 м ×6 м × 4 м =216 м3; 1 кг 300 г × 216м3 = 280 кг 800 г.

(Бір куб сантиметр  ауаның салмағы 1кг 300 г шамасы екені есептеліп шығарылған)

7. Бөлменің ұзындығы 7 метр, ені 5 метр, биіктігі 3,5 метр. Бөлменің көлемі мен ондағы ауаның салмағын

есептеңіз?

Жауабы:   7 м ×5 м × 3,5 м =122,5 м3; 1 кг 300 г × 122,5 м3 = 159 кг 29 г.

8. Көлемі 200 куб метр сынып бөлмесінің ауасында +200 температура- да қанша литр су буы болады?

Жауабы:   200 м3 ×17 г =3400г= 3,4 л ;

9. Радио былай хабарлады: +100 температурада ауаның салыстырмалы ылғалдылығы 50% . Мұндай 1м3 ауада

неше грамм су болады? Оның қанығуы үшін қанша су керек?

Жауабы:   t1= +100 –да 9 г су буы – 100 % ; t2 =+100 –да  Х г су буы – 50 % ; Х =  =   4,5 г су буы. +100 температурада ауаның қанығу үшін 4,5 г су буы қажет.

10. Бір тонна мұхит суынан қанша тұз алуға болады ?

Жауабы:   1 литр мұхит суындағы тұздылық 35‰; 1000 л  × 35‰ = 35000г Өзеннің  1тонна суы  1000 л × 0,2 ‰ = 200г.

11. Егер тұздылығы 18‰ болса, Қара теңіздің 1 тонна суынан әр түрлі заттардың неше грамын алуға болады?

Жауабы:   1 тонна 1000 л ; 1000 л  × 18 ‰ = 18000 г

12. Бір тәулік ішінде ауа температурасы төмендегідей болып өзгерді: +40, -20,+80,+60. Тәуліктің орташа температурасын тап ?

Жауабы:   40 +( -20) +80+60  =160; 16 : 4  = 40.

13. Таудың етегінде+200, ал шыңында  -160 болса, таудың биіктігі қандай?

Жауабы:  + 200-( -160)  =360; 36 : 6 = 6 км.

14. Үш километр биіктікте термометр 00 –ты көрсетті. Осы кезде тау етегінде температура қандай болды?

Жауабы:   60×3 км = +180;

15.Ұшақ қанатында ауа температурасы -300 көрсетті. Осы кезде жер бетіндегі температура  +240 болса , ұшақ қандай биіктікте көтерілген ?

Жауабы:   ( -300) -24  =540; 540 :60 = 9 км.

16. Барометр тау етегінде 740 мм , ал тау басында 440 мм көрсетсе, тау басының биіктігі қандай?

Жауабы:   (740 мм- 440мм) × 10мм  =3000 м;

(Әрбір 100 метр  биіктеген сайын қысым шамамен 10 мм-ге кемиді. Ал 10метр биікте 1 мм-ге төмендейді.)

17.Ұшақ  үш километр биіктікке көтерілді. Егер жер бетіндегі атмосфералық қысым 750мм

болса, ұшақ көтерілген биіктікте атмосфералық қысым қандай ?

Жауабы:  3км = 3000м; 750 мм – ( 3000 м :10 мм)  =450 мм ;

18. Мәскеу қаласының атмосфералық қысымы 748 мм болса, мұхит деңгейімен салыстырғанда оның биіктігі қандай ?

Жауабы:   ( 760 мм – 748 мм) ×10мм  =120 м ;

(Мұхит деңгейінде барометрдегі сынаптың биіктігі 00 –та 760 мм болады.

Мұндай қысым қалыпты атмосфералық қысым болып табылады.)

19. Орташа айлық ауа температурасын есептеп шығарыңыз. Мысалы : желтоқсан айының орташа температурасы -80С; Тамыз айының орташа температурасы +240С.

Ауытқу температурасын табыңыз?

Жауабы:  + 240 -( -80)  =320  ауытқу амплитудасы;

240 – 80  = 160;

160 : 20 = 80 орташа температура;

20. Арал теңізінің ауданында жауын –шашынның мөлшері 150 мм шамасында, ал булану мөлшері 1000 мм.

Ылғалдану коэффицентінті анықтаңыз?

Жауабы:    

К =  ;            К

=  = 0,15мм;

21. Астана қаласында

жауын –шашынның жылдық мөлшері 300мм шамасында, ал булану мөлшері 600мм. Сонда

ылғалдану коэффицентінті анықтаңыз?

Жауабы:    

К =  = 0,5мм; 22. 770 ш.б. Алматыда- сағат 1600, 730 б.б. Нью-Иоркте – сағат х00;

Жауабы:  3600

: 24 сағат = 150                    

1. 770+730 = 1500

10 –

х минут,

                  2.

1500 ×4 мин = 600мин.

150  –

60

минут:                        

3. 600 :60 = 10 сағат,

=

4минут;                       

4. 1600 – 1000 = 600 таңғы .

23. Семейде – 790

ш.б.- 4 – ақпан, сағат 2200 ; Токиода 1390ш.б. –та қай

күн, қай сағат?

Жауабы:  1. 1390

– 790 = 600;

600

×4 мин = 240мин;

240мин :60 = 4

сағат,

2200

+400 = 200. ( 5-ақпан, түнгі сағат 200).

24. Аустарлия

материгінің оңтүстік жарты шардағы үлесі % қанша?

Жауабы:  

Жердің жалпы көлемі- 510 млн. км2;

510 млн. км2

: 2 = 255 млн. км2;

Аустралияның

көлемі –аралдары мен қоса есептегенде -9млн.км2= 3,5% ;

25. Батыс

Қазақстанның экономикалық ауданындағы 2179 мың адамның 71% экономикалық белсенді

халық. Оның 52 % өндірістік емес салада жұмыс істейді.Өндірістік емес салада

жұмыс істейтін адам санын тап ?

Жауабы:  

     1.     = 1547,09 мың адам

; = 804,4 мың адам ;

26. Африка

материгінің дүние жүзлік құрлықтағы аудан үлесі – қанша ?

Жауабы:  

              

 = 5,89 % ;

27. Оңтүстік жарты

шардың ауданы 255 млн. км2; Оңтүстік жарты шардағы құрлық ауданы 49

млн. км2.Оңтүстік жарты шардағы мұхит үлесін тап ?

Жауабы:   1.

255млн км2– 49млн.км2 = 206 млн.км2;    

= 81 % ;

28. Карта бетінде 2–

нысан арасындағы қашықтық 13см. Жер бетіндегі қашықтық 455 км. Картаның

масштабын анықтаыңыз?

Жауабы:   1.

1:45 500 000;

1см-де – 455км;

45 500 000

: 13 = 3500 000.

29. Өзеннен жолға дейінгі қашықтық 1 км, оның

картадағы өлшемі 20 см; Масштабын анықта?

Жауабы:   1.

1:100 000;

1см-де – 1км;

100 000 :

20 = 5 000.

30. Солтүстік жарты

шардағы құрлықтың үлесі 39% . Осы жарты шардағы мұхиттың ауданын анықтаңыз?

Жауабы:  

Жердің жалпы көлемі- 510 млн. км2;

510 млн. км2

: 2 = 255 млн. км2;

100% – 39% = 61%

= 155,55млн.км2

немесе 156 млн.км2.

31.

Республиканың жер қоры -270 000 000 га; Оның ішінде шабындық пен

жайылым 190 000 000 га алып жатыр. Шабындық пен жайылым үлесін тап ?

Жауабы:  

 = 70,3%;

32.Африка материгінде

оңтүстiктен солтүстiкке  дейінгі қашықтық 20° меридиан бойынша неше градус

неше км?

32°с.е + 37°о.е

= 69° (градус)

69° х 111 = 7659 (км)

33. Батыс пен шығыс

10° параллель бойында қашықтық неше градус және неше км?

15°б.б + 52°ш.б

= 67 °( градус)

67 ° х 109, 6 = 7343, 2 км

34.Масштабтарды сандықтан

атаулыға және керісінше айналдырып жазу.

а) 1: 2000 – 1

см –де…20

м                     

г) 1 см – 1000 м, бұл….1: 100000

б) 1: 1000000 –

1 см

–де…..10км.           

д) 1 см – 200 км, бұл….1: 20000000

в) 1: 50000 – 1

см

–де…500м                  

е) 1 см – 30000 м, бұл….1: 3000000

35.Масштаб 1:5000. Жер

бетіндегі қашықтық 260м болса картадағы қашықтықты(ұзындығын) табу.

Берілгені: Масштаб 1:5000

— атаулық масштабты табу. 1 см –де 50 м

1км

-1000м               

   J- картадағы қашықтық

1 м – 100см               

L – жер бетіндегі қашықтық

260м 26000см

36.Токио және Пекин

қалаларының картадағы қашықтығы 30 см, яғни нақтырақайтқанда – 1500 км.

Картаның масштабын анықтаңыз.

Шешуі:  30см –

1500 км     Х = 1500км : 30см = 50 (км) = 50000 (м) =5000000(см)

1см –

х                    

Жауабы: 1:50 00000

 

 

 

37.Жер бетіндегі 2 нүктенің

ара қашықтығы 420 км, карта бетіндегі ұзындық 7 см.

Картаның

масштабын анықтау.

L – жер

бетіндегі қашықтық

J- картадағы

қашықтық

Шешуі:   М =

420 км : 7см = 60 (км) = 60000 (м) =6000000 (см)

М

-?                  

Жауабы: 1:6000000 

38. 1 : 2 500 000

масштабымен берілген картада екі қаланың арақашықтығы

6 см. Екі

қаланың Жер бетіндегі арақашықтығын табу.

Шешуі: Х – екі қаланың

Жер бетіндегі  арақашықтығы.Масштаб анықтамасын пайдаланып, пропорция

құрамыз.

Х = 6 · 2 500

000 =15 000 000(см) =150 000 (м) = 150(км)

Жауабы: 150км

39.Ауа температурасы мен қысым

Тәулік ішіндегі

ең төмен температура күн шығар алдындағы уақытқа тура келеді. Тәулік ішіндегі

ең жоғарғы және төменгі температуралардың айырмасын теператураның тәуліктік

амплитудасы дейді. Ауаның температурасы тәулік ішінде 4 рет өлшенеді.Әрбір 100

м биікке көтерілгенде температура орта есеппен 0,6°С төмендейді. (1км –де -6°С

өзгереді) Бүкіл ауа қабаты жер бетінің

әр шаршы сантиметріне 1кг 33г

салмақ түсіреді. Ауаның жер бетіне түсірген салмағы атмосфералық қысым немесе ауа қысымы деп аталады. Биіктік

артқан сайын қысым азая береді.  Жер бетінің түрлі аймақтарындағы және

түрлі биіктіктегі атмосфералық қысымды бір-бірімен салыстыру үшін 45° ендіктегі

теңіз деңгейіндегі қысым алынады. Сынап бағанасының 760 мм биіктігіне тең осы қысым қалыпты атмосфералық қысым деп аталады. Атмосфераның жер бетіне

таяу қабатында әрбір 10 м

биіктікке көтерілгенде қысым шамамен 1мм

төмендейді. Ауа температурасы мен қысымға байланысты есептер шығару.

40.Жаз айларында Іле

Алатауының теңіз деңгейінен 1000 м биіктігінде атмосфералық қысымның мөлшері.

930 мм, ал температурасы +21º С градус болса, оның биік нүктесінде (шыңында)

атмосфералық қысым мен температурасы қанша болмақ?

Шешуі: Талғар шыңы  4973 ≈

5000

Қысымды есептеу:

5000:10 = 500

930 – 500 = 430

Температураны

өлшеу: 5000:1000 = 5

5 ∙ (-6ºС) =

-30°C        -30ºC + 21°C = — 9ºC

41. Тау етегіндегі

ауа температурасы +18ºС , ал шыңында — 6 ºС. Таудың биіктігін анықтаңыз.

Шешуі:  +18 °С – (-6ºС) = 24°C

24 ºC: 6 °С = 4

∙ 1000 = 4000

Жауабы:таудың  биіктігі 4000м немесе 4 км

42.Альпинистер 3000 м тау

басына көтерілгенде, барометр осы биіктіктегі атмосфералық қысым 450 мм екенін

көрсетті. Бұл кезде жер бетіндегі атмосфералық қысым нешеге тең?

Шешуі: 3000:10 =300

300 + 450 =

750  мм

Жауабы: жер бетіндегі атмосфералық қысым – 750 мм

43.Барометр

тау етегіндегі атмосфералық қысым 740 мм, тау басында 440 мм көрсетсе, таудың

салыстырмалы биіктігін қалай анықтаймыз?

Шешуі:    740 – 440 = 300

300∙10 = 3000м

Жауабы: таудың салыстырмалы биіктігі 3000м немесе 3 км

44. Егер жер

бетіндегі қысым 750 мм болса, 5 км биіктіктегі ұшып бара жатқан ұшақтың

бортында қандай атмосфералық қысым болатынын есептеп шығарыңдар.

Шешуі:   5 км – 5000 м

5000м: 10м =500

750 – 500 = 250

мм

Жауабы: 250 мм атмосфералық қысым

45.Ауадағы су буының температурасымен

байланыстылығы

Ауадағы су

буының мөлшері буланатын беттің жағдайына және температураға байланысты.

Ауадағы су буы мұхит үстінде мол, ал құрлық үстінеде аз болады. Сонымен бірге

неғұрлым температура жоғарылаған сайын ауадағы су буының мөлшері арта береді.

1м³  ауада

түрлі температура болатын су буының мөлшері.

Температура

(С°)                                     

Су буы (грамм)

-30	0,5
-20	1
-10	2
0	5
+10	9
+20	17
+30	30

 

Кестеде көрініп

тұрғанындай, ауа белгілі бір температураға сәйкес  су буын ұстап тұра

алады. Егер ауаға сол температурада ұстап тұра алатын су буы жинақталса, оны с

у б у ы м е н қ а н ы қ қ а н  а у а дейді.

Мысалы,+30ºС

температурада  ауа су буымен қанығуы үшін оның 1м³ – 30 г су буы

жинақталуы керек, су буының мөлшері 25 г-ға ғана жетсе, ол

  қанықпаған ауа болады.Температурасы жоғарлаған жағдайда қаныққан

ауа қанықпаған ауаға айналады. Мысалы,  0º С температурада 1м³ ауа қанығу

үшін 5 г су буы керек. Егер ауаның температурасы  +10ºC –қа көтерілсе,

онда ауаның қанығуына  5г су буы жеткіліксіз болып шығады.

Абсолют және салыстырма ылғалдық. Ауадағы су

буының мөлшері абсолют және салыстырма ылғалдықпен анықталады.

А б с о л ю

т  ы л ғ а л д ы қ – 1 м ³ ауадағы су буының нақты мөлшері, ол граммен

есептелінеді (г/м 3).С а л ы с т ы р м а    ы л ғ а л д ы қ – 1

м ³ ауадағы су буының нақты мөлшерінің сол температудағы ауаны қанықтыратын су

буы мөлшеріне қатынасы; пайызбен (%) есептелінеді.

46.Ауа температурасындағы ылғалдылық

47.Ауаның

температурасы 0 ºС, салыстырмалы ылғалдықы 30 %, абсолюттік ылғалдылықты табу.

Шешуі :   0 °С температурада 5 г/м³ суы бар.

5 г/м³  —

100

%                         

х =  = 1,5

х —  

 30 %                       Жауабы:

абсолюттік ылғалдылық – 1,5 г/м³

48. Ауаның

температурасы — 20 °С , салыстырмалы ылғалдылық 40%, абсолюттік ылғалдылықты

табу.

Шешуі :   -20 °С температурада 1 г суы бар.

1г/м³ –

100%                           

х = = 0,4

х – 40

%                           

Жауабы:Абсолюттік ылғалдылық – 0,4 г/м³

49. Ауаның

температурасы + 20°С , абсолюттік ылғалдылық 15 г/м³, салыстырмалы ылғалдылықты

табу.

 Шешуі :   +20 °С

температурада 17 г/м³ суы бар.

17 г/м³ —

100%                     

х = = 88,2%

15 г/м³ –

х                               

Жауабы: Салыстырмалы ылғалдылық – 82,2%

50. +10°С

температурада 1 м³ — тағы су буының мөлшері 5г тең. Салыстырмалы ылғалдылықты

табу.

Шешуі: +10°С  температурада 9 г/м³ су бар.

9г/м³  —

100

%               

х= = 55,5 ≈ 56%

5г/м³  —х                       

Жауабы: Салыстырмалы ылғалдылық – 56 %

51.Ауа массасы мен салмағын есептеу

52.Ауа массасы мен салмағын есептей білу үшін 1 см² — 1 кг 33 г қысым түсетінін білу керек.

Мысалы: сынып бөлмесінің ұзындығы — 7м, ені – 5 м, биіктігі – 3 м болғанда, сынып

бөлмесіндегі ауаның массасы мен салмағы нешеге тең болады?

 Есептеу жолы: 

7м ∙ 5м ∙ 3м =

105 м³ ( ауа көлемі)

105 м³ ∙1кг33г =

139кг65 г ( ауа массасы)

53.Көлемі 200 м³ сынып бөлмесінің ауасында +20°С температурада қанша литр су болады?

Шешуі: +20 °С температурада әрбір куб метр ауада – 17г су бар.  1л -1000 грамм тең.

х = 200 м³ ∙ 17= 3400г 3400г :1000 =3,4 л

54.Жер қыртысында болатын өзгерістер

Жер қыртысының температурасы 100 метрге тереңдеген сайын +3ºС көтеріледі 

55. Жер қыртысы тереңдігіндегі температура өзгерісі

56.Тас көмір өндірілетін шахтада 1000 тереңдікте тау жыныстарының температурасықандай, егер жер бетіндегі температура  +10 °С көрсетсе?

Шешуі: 1000: 100=10 10 ∙ 3= 30 °C 30 ºC + 10 °C= 40ºC 57.1600 тереңдіктегі жер асты шахтасындада қандай температура,  егер жер бетіндегі температура  – 5 °С болса?

Шешуі: 1600 : 100=16 16 ∙ 3°C= 48 °C 48 + (-5ºС) = 43 °C

58.Егер үңгірдің тереңдігі 1300 м, ал жер үстінің температурасы +9ºС болса, үңгірдегі жер қыртысының температурасы қандай болады?

Шешуі:  1300 : 100=13 13 ∙ 3= 39 °C 39 °C + 9ºС = 48 °C